BrabantStad bestuurders over de toekomst van het huis van Thorbecke

Op 18 oktober stuurde minister van Binnenlandse Zaken Kasja Ollongren de zogenaamde Thorbeckebrief over de toekomst van het openbaar bestuur aan de Tweede Kamer. Tijdens de BrabantStad-dinsdag van 8 december spraken de bestuurders van BrabantStad met een ambtelijke afvaardiging van het ministerie over de Brabantse kijk op de toekomst van het openbaar bestuur.

In de Thorbeckebrief signaleert de minister een aantal zaken als gevolg van veranderende maatschappelijke opgaven en de recente decentralisaties:

• Een groeiende disbalans tussen verantwoordelijkheden en instrumentarium van gemeenten;
• Groeiende verschillen tussen gebieden veroorzaakt schuring met de bestaande uniforme bestuurlijke inrichting;
• Regiovorming vergroot de afstand tussen overheid en inwoners;

Daarmee concludeert de minister dat in plaats van het bestuur dichter bij de inwoners te brengen de decentralisaties onbedoeld de afstand tussen overheid en inwoners hebben vergroot. Eerder al adviseerde de Raad van State de minister om m.b.t. regiovorming de regie op te pakken en een eindbeeld te schetsen voor een nieuwe bestuurlijke structuur. De minister kiest er echter voor om gemeenten (en daar waar nodig provincies en waterschappen) beter toe te rusten en daarmee de positie van gemeenten te versterken binnen de bestaande bestuurlijke structuur om zo het proces van regiovorming bij te sturen.

Binnen dat proces spraken de bestuurders van BrabantStad op 8 december met Directeur Generaal Bestuur Chris Kuijpers van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties in aanwezigheid van hoogleraar Marcel Boogers die een inleiding verzorgde. In Noord-Brabant lopen opgaven en gebieden dwars door elkaar heen. Het is daarom van groot belang dat de medeoverheden optimaal toegerust zijn voor hun maatschappelijke opdracht.

Directeur-Generaal Kuijpers pleitte tijdens de bijeenkomst voor meer urgentie op de politieke agenda van de kwaliteit van het openbaar bestuur. De lokale democratie moet versterkt worden nu regionale samenwerking toeneemt en het bestuurlijk samenspel moet vanuit de maatschappelijke opgaven worden georganiseerd aldus de topambtenaar van het ministerie.

Hoogleraar Marcel Boogers hield het gezelschap van bestuurders voor dat er meerder oplossingsrichtingen zijn waar aan te denken valt. De regio is alles tussen gemeente en provincie, kent veel schalen en gedaanten. De democratische legitimatie is rommelig georganiseerd en vormt daarmee een hindermacht voor bestuurskracht. Dat kan beter door bijvoorbeeld gemeenteraden rond één thema samen te brengen, G1000-burgertoppen te organiseren rondom concrete opgaven of door de provincie als stille kracht meer te gebruiken.

De BrabantStad bestuurders hielden een stevig pleit voor meer lokale autonomie. Gemeenten zijn meer dan uitvoerders van rijkstaken, de discussie over een eigen belastinggebied moet met node gevoerd worden, een discussie over taakdifferentiatie tussen gemeenten met een verschillende omvang of regierol moet niet worden geschuwd. Ook de positionering van de gemeenteraden als hoogste orgaan kwam uitgebreid aan bod: het gesprek over de inhoud van regionale samenwerking moet vaker gevoerd worden waar nu met name de financiën centraal staan.

Namens het ministerie sprak Directeur-Generaal Kuijpers zijn dank uit voor de scherpe Brabantse inbreng. Om impact te maken is een gezamenlijke insteek noodzakelijk. Immers, ‘er is geen ander beleidsterrein waar zo veel opvattingen over bestaan als ons openbaar bestuur’ aldus Kuijpers. De input van de BrabantStad-bestuurders wordt toegevoegd aan de resultaten van de bredere ronde rondom de Thorbeckebrief, het resultaat belandt op de formatietafel.